بررسی و تحلیل بلاغی تلمیحات شاهنامه ایِ محمد سلمانی

بررسی و تحلیل بلاغی تلمیحات شاهنامه‌ایِ محمد سلمانی چکیده تلمیح با تداعی رویدادهای آشنا، متن را از نظر صورت و معنا، استحکام و عمق می‌بخشد و ذهن خواننده را از لذت ادبی سرشار می‌سازد. شاعران از این صنعت ادبی، چونان ابزار شعری و بیانی در مقاصد گوناگون بهره می‌برند. محمد سلمانی، غزلسرای معاصر، (متولد 1334) در دو دفتر شعری که تا کنون با نامهای «غزل زمان» و «دربه‌در درپی نیافتنت» به چاپ رسانده، گرایش ویژه‌ای به تلمیح داشته است. این مقاله به تلمیحات شاهنامه‌ایِ موجود در شعر او نظر داشته و 22 نمونۀ یافت شده در دو کتاب نامبرده را به شیوۀ بلاغی و بویژه بیانی، تحلیل کرده است. هدف اصلی مقاله، نشان دادن پاره‌ای از توانمندیهای شاعر در بهره‌گیری از تلمیح از منظر زیبایی شناسی بوده و در ضمنِ آن، دخل و تصرفها، نوآوری‌ها، تسامحات و اشتباهات احتمالی شاعر نیز در این نمونه‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. در این واکاوی مشخص شد که سلمانی در کاربرد تلمیحات اسطوره‌ای شاهنامه، حتی المقدور، از خام سرایی پرهیز کرده و ملزومات دیگری از جمله ایهام را نیز رعایت کرده‌ و این امر در زیبایی شناسی شعر او از منظر تداعی تأثیرگذار بوده است. همچنین مشخص شد که سلمانی از میان شخصیتهای اسطوره‌ای، توجه ویژه‌ای به شخصیت سیاوش داشته است. در چند مورد اندک نیز در رعایت تناسبها و اعلام تلمیحی، تسامحات و اشتباهاتی دیده شد.درخور ذکر است که با این رویکرد، پژوهشی دربارۀ شعر سلمانی انجام نگرفته است. کلید واژه‌ها : تحلیل بلاغی؛ تلمیح؛ تلمیحات شاهنامه‌ای، غزل معاصر؛ محمد سلمانی.